Chiều cao có phải do di truyền

Chiều cao của con người là kết quả của sự kết hợp giữa di truyền và các yếu tố môi trường như dinh dưỡng, vận động và thói quen sinh hoạt. Nhiều nghiên cứu tại các nước phương Tây, đặc biệt ở Mỹ và châu Âu, chỉ ra rằng di truyền có thể chiếm từ 60 đến 80% sự khác biệt về chiều cao giữa các cá nhân. Những kết quả này được rút ra từ các nghiên cứu quy mô lớn, trong đó điều kiện sống, chế độ ăn uống, chăm sóc y tế và môi trường sinh hoạt của người tham gia đều tương đối đồng đều. Khi các yếu tố bên ngoài đã đạt mức tối ưu, sự khác biệt còn lại chủ yếu đến từ gen di truyền.

Tuy nhiên, ở Việt Nam, các nghiên cứu gần đây cho thấy di truyền chỉ đóng góp khoảng 20 đến 30% tác động đến chiều cao, còn lại chủ yếu do dinh dưỡng, vận động và lối sống. Điều này phản ánh đúng thực tế phát triển của xã hội Việt Nam, nơi mà chất lượng cuộc sống, điều kiện dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe và nhận thức của người dân đang cải thiện nhanh chóng. Trong bối cảnh đó, các yếu tố môi trường và thói quen sinh hoạt có tác động mạnh mẽ đến sự phát triển thể chất, đặc biệt là chiều cao. Thực tế cho thấy, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam đã tăng đáng kể trong khoảng hai thập kỷ qua, cho thấy ảnh hưởng rõ rệt của việc cải thiện dinh dưỡng và điều kiện sống.

Một giả thuyết khoa học được nhiều chuyên gia đồng tình là: ở các quốc gia phát triển, nơi mọi người đều được chăm sóc tốt và có điều kiện sống tương đồng, ảnh hưởng của di truyền thể hiện rõ hơn vì các yếu tố môi trường không còn là rào cản lớn. Ngược lại, ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, khi sự khác biệt về chế độ ăn uống, vận động và sinh hoạt còn khá lớn, các yếu tố này trở thành yếu tố quyết định quan trọng hơn đối với sự phát triển chiều cao. Nói cách khác, khi điều kiện sống chưa đồng đều, gen chỉ là một phần trong bức tranh toàn cảnh về sự phát triển thể chất của con người.

Vì vậy, các bậc cha mẹ hoàn toàn có thể tác động tích cực đến chiều cao của con thông qua việc chăm sóc toàn diện. Một chế độ dinh dưỡng đầy đủ canxi, vitamin D, protein, kẽm và các khoáng chất cần thiết sẽ hỗ trợ xương phát triển tối ưu. Bên cạnh đó, việc duy trì vận động thường xuyên với các môn thể thao như bơi lội, bóng rổ hay đu xà sẽ giúp cơ thể phát triển cân đối, kích thích tiết hormone tăng trưởng. Một yếu tố quan trọng khác là giấc ngủ – trẻ nên đi ngủ sớm, tốt nhất trước 22 giờ, vì hormone tăng trưởng được tiết ra nhiều nhất trong giai đoạn ngủ sâu.

Trong tương lai, khi điều kiện sống tại Việt Nam được cải thiện đồng đều và đạt mức tối ưu, có thể các nghiên cứu sẽ cho kết quả tương tự như ở phương Tây, tức là di truyền sẽ đóng vai trò chủ yếu trong việc quyết định chiều cao. Nhưng ở thời điểm hiện tại, dinh dưỡng, vận động và thói quen sinh hoạt vẫn là những yếu tố mà cha mẹ có thể chủ động tác động để giúp con đạt được chiều cao tối đa theo tiềm năng di truyền của mình.

Nói cách khác, di truyền đặt nền móng, còn cách chúng ta nuôi dưỡng, chăm sóc và rèn luyện chính là yếu tố quyết định để ngôi nhà ấy có thể vươn cao đến đâu.